تفکر بهتر از عبادت ( زیرکترین مردم کیست )
براى كسى كه مرگ سرنوشت او، خاك خوابگاه او، كرمها همدم او، منكر و نكير همنشين او، قبر جايگاه او، اندرون زمين قرارگاه او، قيامت وعده گاه او، و بهشت يا دوزخ منزل پايانى اوست سزاوار است كه جز در مرگ نينديشد، و جز از آن ياد نكند، و جز به آن ننگرد، و جز بر آن آرام نشود، و جز براى آن نكوشد، و جز گرد آن نگردد، و جز آن را انتظار نداشته باشد. شايسته است خود را از زمره مردگان شمارد و از اهل گورستان بداند زيرا هر چه آمدنى است نزديك است و دور آن است كه آمدنى نباشد.
پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله فرموده است: «زيرك كسى است كه نفس خود را خوار و براى پس از مرگ كار كند». آماده شدن براى چيزى تنها زمانى ميسّر است كه ياد آن در دل پيوسته تجديد شود و ذكر پياپى آن در دل تنها در صورتى امكان پذير است كه به ياد آوريها گوش فرا دهد و به هشدارها توجّه كندچرا که هنگام كوچيدن از اين دنيا نزديك شده و از عمر جز اندكى باقى نمانده است و مردم درخواب غفلت فرو رفتهاند چنان كه خداوند فرموده است: « اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسابُهُمْ وَ هُمْ في غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ»«1»
همچنین پيامبر صلّى الله عليه و آله فرموده است: «مرگ را كه ويران كننده لذتهاست زياد ياد كنيد»«2» از آنجا که انسان جسمی مادی و دنیوی دارد و اطراف او را ظواهر دنیا فراگرفته ممکن است با غفلت از سرنوشت حقیقی خود غافل شود و به ظواهر بی ارزش اطراف خود دلبسته و وابسته شود اما تفکر در مرگ او را به حرکت وامیدارد تا برای آسایش ابدی خود تلاشش را افزون کند و دوست داشتنیهای کم ارزش و بی ارزش را در دلش انباشته نسازد.
در مصباح الّشريعه از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه فرموده است: «ياد مرگ شهوتها را در نفس مىميراند، و ريشههاى غفلت را قطع مىكند، و دل را به وعدههاى خدا قوت مىدهد، طبع را رقّت مىبخشد، خواهشهاى بزرگ نفسانى را در هم مىشكند، آتش حرص را خاموش مىكند و دنيا را پست و حقير مىگرداند.» اين معناى گفتار پيامبر است كه فرموده است: «يك ساعت تفكر بهتر از يك ساعت عبادت است» ليكن اين زمانى محقق مىشود كه آدمى رشته علايق خود را به دنيا سست و پيوند خود را با آخرت محكم كند، چه نزول رحمت الهى بر چنين كسى كه پيوسته در ياد مرگ است قطع نخواهد شد. و كسى كه از مرگ و بيچارگى و ناتوانى سخت خود در برابر آن، و طول اقامت در قبر، و سرگردانى در قيامت عبرت نگيرد خيرى در او نيست.
از پیامبر صلی الله علیه و آله پرسيدند: اى پيامبر خدا! زيركترين و گراميترين مردم كيست؟ فرمود: «آن كه مرگ را بيشتر ياد كند و آمادگى او براى آن سختتر باشد، زيركان آنهايند، آنان شرف دنيا و كرامت آخرت را به چنگ آوردهاند«3»
«1» انبياء / 1: حساب مردم به آنها نزديك شده است و آنها در غفلت و روگردانند.
«2» سنن ابن ما جه به شماره 4258،
«3» ابن ابى الدنيا ؛ الترغيب و الترهيب ، ج 4،ص 238
